Próbę opracowania dziejów szkolnictwa parafialnego na ziemi wałeckiej podjął dr Ryszard Walczak, współautor monografii o powiecie wałeckim. Cofając się kilkadziesiąt lat wstecz zauważymy, że tylko kolegium jezuickie (dzisiejszy „Kazik”, dawne „Atheneum” ) doczekało się wzmianek w pracach E. Raczyńskiego, J. Łukaszewicza czy P. Corrensa. Do literatury niemieckiej można mieć jednak zasadnicze zastrzeżenia, bowiem wprowadza ona w tej dziedzinie – wiele nieścisłości i błędów.
Ponownej próby odtworzenia tej tematyki podjęli się już współcześni badacze tacy jak prof. Zygmunt Boras oraz dr Ludwik Bąk, którzy starali się na podstawie ocalałych źródeł archiwalnych i przekazów źródłowych pokazać w swoich badaniach obraz bezstronny omawianej problematyki. Czy udało się to zrealizować? Zachęcam czytelnika do lektury i przede wszystkim własnej oceny. Wróćmy jednak do naszej „Kornelówki”, bo o niej mowa.
Rodowód wałeckiej „Kornelówki” sięga drugiej połowy kwietnia 1945 roku, kiedy po 173 latach niewoli niemieckiej Wałcz wracał do polskich granic. O początkowym funkcjonowaniu szkoły dowiadujemy się głównie z rękopisu kroniki szkolnej z roku 1945, który według autora jest bezsprzecznie interesujący i zasługuje na szczególną uwagę. Jest to poniemiecki zeszyt formatu szkolnego, 46 kartkowy w kratkę. Niestety – nie wiadomo czyjego autorstwa?
Pośrednie wzmianki uzasadniają stwierdzenie, że obecny budynek szkoły to były gmach poniemiecki, w którym mieściło się przez kilka lat liceum ogólnokształcące. Jak podają materiały „piętro budynku było niewykończone, a liceum zajmowało tylko parter. Po połączeniu dwóch liceów w jedną szkołę, gmach został oswobodzony i przekazany do użytku szkolnictwa podstawowego. Został też całkowicie przebudowany, tak, że w niczym nie przypomina pierwotnego budynku poniemieckiego”. Czy w czasie wojny budynek pełnił funkcję jakiejś placówki oświatowej? – zapewne nie. Brakuje w każdym razie dostatecznie udokumentowanych poświadczeń źródłowych, które potwierdzałyby tę hipotezę. Nic nie wskazuje w takim razie na to, że „stary poniemiecki murowany budynek” służył potrzebom oświaty w Deutsch Krone.
Co dziś wiemy na temat organizacji szkoły ?. Szkoła Podstawowa Nr 1 w Wałczu powstała w połowie kwietnia 1945 roku. Wówczas nosiła ona nazwę Publicznej Szkoły Powszechnej Nr 1 w Wałczu Okręgu Szczecińskiego, a mieściła się w budynku szkolnym przy ulicy Marii Konopnickiej. Jak podaje kronika z roku 1945 „ . . . budynek szkolny wskutek działań wojennych był mocno uszkodzony, wewnątrz i na placu szkolnym piętrzyły się istne śmietniska. Wiele, wiele trudu fizycznego i umysłowego włożono . . . Pomału krok za krokiem . . . braki usuwano i Szkoła Powszechna Nr 1 w Wałczu otworzyła swe podwoje dla dzieci . . .”.
Nie ulega wątpliwości, że był to dla szkoły okres niezmiernie trudny. Trzeba przy tym podkreślić, iż w Wałczu z podobnymi problemami borykały się także inne tego typu i poziomu placówki oświatowe. Jak podają materiały, pierwszymi uczniami „jedynki” były dzieci ubogie, bardzo różne pod względem wieku i poziomu wiadomości. Uczniowie przez większość czasu pomagali przy odgruzowywaniu budynku i boiska szkolnego. Nie było w tym czasie mowy o normalnym funkcjonowaniu szkoły. Braki w zaopatrzeniu dawały się mocno we znaki uczniom i nauczycielom, szczególnie w okresie zimowym. „ . . . Brak opału w szkole dokucza stale dziatwie i nauczycielstwu, w zimie coraz bardziej zwiększa się liczba zachorowań, wreszcie kompletny brak opału powoduje przerwę w nauce od 23 stycznia do 28 lutego . . .”. Możemy sobie jedynie wyobrazić, jakie warunki pracy w szkole utrzymywały się przez następne kilka lat . . .
Ważniejsze wydarzenia w dziejach „Kornelówki”
IV 1945 – powstanie Państwowej Szkoły Powszechnej Nr 1 w Wałczu przy ulicy Marii Konopnickiej
V 1945 – kierownikiem szkoły zostaje Zenon Jakimiak
IX 1945 – utworzenie w tym samym budynku Państwowej Szkoły Powszechnej Nr 2
1948 – powstanie świetlicy szkolnej
1951 – kierownikiem szkoły zostaje J. Czerniakowa
1952/53 – kierownikiem szkoły zostaje Antonina Śląska, a od półrocza Jerzy Kwiatkowski
1954 – kierownictwo szkoły obejmuje Maria Zalewska
1957 – kierownikiem szkoły zostaje Bolesław Mejnartowicz
1958 – adaptacja budynku przy ulicy Robotniczej 23 na pomieszczenie Szkoły Podstawowej Nr 1
1959 – wprowadzenie jednolitego stroju uczniowskiego
1960 – powstanie Samorządu Uczniowskiego
1962 – powstanie czytelni przy bibliotece szkolnej
1966 – wprowadzenie oddziału klasy ósmej
1967 – nadanie szkole imienia Bojowników PPR
1968 – kierownikiem szkoły zostaje Bogusław Borecki
1972 – przekazanie szkole boiska sportowego
1975 – uroczyste otwarcie harcówki szkolnej
1978 – wręczenie Sztandaru dla Szczepu ZHP im. Bojowników PPR
1983 – funkcję dyrektora szkoły obejmuje Krystyna Zmorzyńska
1984 – dyrektorem szkoły zostaje Bożena Romanowska
1989 – wprowadzenie funkcji „gospodarza szkoły”
1990 – zawieszenie imienia szkoły – Bojowników PPR
1992 – opracowanie i zatwierdzenie Statutu Szkoły
1995 – przejęcie szkoły przez Samorząd Miasta
1996 – zorganizowanie I Ogólnopolskiego Turnieju Piłki Kajakowej „Kanu–polo”
1997 – uroczyste nadanie szkole imienia Kornela Makuszyńskiego
1999 – dyrektorem szkoły zostaje Henryka Duszek–Grabowska
2001 – otwarcie biblioteki szkolnej
2002 – zorganizowanie Festynu „Pożegnanie lata z Jedynką” na rzecz budowy nowej sali gimnastycznej
2003 – szkoła otrzymuje certyfikat „Szkoła z klasą”
2004 – udział szkoły w Festynie Unijnym z okazji przystąpienia Polski do Unii Europejskiej
2005 – jubileusz 60-lecia istnienia szkoły
Red. Przemysław Bartosik ''Dzieje Kornelówki 1945-2004''
Wykaz dyrektorów szkoły
1. Mieczysław Glanc – ( 1945 )
2. Zenon Jakimiak – ( 1945–1951 )
3. J. Czerniakowa – ( 1951–1952 )
4. Antonina Śląska – ( 1952–1953 )
5. Jerzy Kwiatkowski – ( 1953 )
6. Maria Zalewska – ( 1954–1957 )
7. Bolesław Mejnartowicz – ( 1957–1968 )
8. Bogusław Borecki – ( 1968–1983 )
9. Krystyna Zmorzyńska – ( 1983–1984 )
10. Bożena Romanowska – ( 1984–1998 )
11. Henryka Duszek–Grabowska – ( 1999 – 2008)
12. Ewa Hołowska–Kędzierska ( 2008 – 2023)
Wykaz wicedyrektorów szkoły
1. Bogusław Borecki – ( 1961–1968 )
2. Maria Król – ( 1968–1982 )
3. Marianna Rogoża – ( 1980–1991 )
4. Krystyna Zmorzyńska – ( 1982 )
5. Lucyna Wyszkowska – ( 1983 )
6. Henryka Zowska – ( 1984–1986 )
7. Henryka Duszek–Grabowska ( 1986–1998 )
8. Emma Serkies – ( 1991–1995 )
9. Ewa Hołowska–Kędzierska ( 1999 – 2008 )
10. Zofia Skuza – ( 2003 – 2018)
11. Lila Morchat – (2009 – 2019)12. Joanna Rup Bartosik (2018 - 2023)